DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐÌNH LƯƠNG CÂU, XÃ TÂN VIÊN, HUYỆN AN LÃO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

12 02 2025

in trang

DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐÌNH LƯƠNG CÂU, XÃ TÂN VIÊN, HUYỆN AN LÃO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Cũng như bao làng quê đất Việt ở vùng duyên hải Bắc bộ, làng Lương Câu, xã Tân Viên, huyện An Lão còn bảo tồn được ngôi đình làng, nơi tôn thờ các vị Thành hoàng có công với nước, gắn bó với cuộc sống an lành của cộng đồng cư dân địa phương. Nơi gửi gắm niềm tin, nỗi nhớ biết bao thế hệ người Lương Câu đi xa khắp bốn phương trời vẫn ghi nhớ về mái đình này, bởi ngôi đình là hồn non nước, quê hương.

Đình Lương Câu có Tổng diện tích khuôn viên của Đình là: 1.616m², Diện tích đã xây dựng là 627,2 m², trong đó diện tích ngôi đình là 240 m², diện tích chưa xây dựng là 988,8m².

Đình mang tên chính thôn làng đã tạo dựng và bảo vệ công trình. Đình Lương Câu tên thường gọi ở địa phương là đình làng Nguyễn xã Tân Viên, ngoại thành Hải Phòng. Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, nơi đây là xã Lương Câu, tổng Du Viên, huyện Kim Thành, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương, làng nằm kề trên dòng sông Đa Độ, sách địa chí thời Nguyễn gọi là Cửu Biều, 9 nhánh sông chằng chịt quanh huyện An Lão, là nguồn nước ngọt phục vụ việc canh tác nông nghiệp và phát triển giao thông đường thủy. Một số địa danh cổ còn lưu truyền tại địa phương như sự tích, vườn bến đò ngang qua sông Đa Độ, cùng dấu tích cũ của đoạn đê nhà Mạc dài gần 2.000m, đoạn giáp Đông nam xã Quốc Tuấn đền thôn Ly Câu cùng xã Tân Viên nay đã được dân cư khai phá, trồng trọt cây lương thực.

Đình Lương Câu hiện tại là một kiến trúc kiểu chữ đinh gồm tòa bái đường, hai gian hậu cung. Tọa lạc trên dải đất bằng phẳng cao ráo.

Mặt chính của di tích quay hướng Nam, hợp với thế phong thủy của người Việt. Phía sau ngôi đình cách khoảng 300m là nơi tọa lạc của ngôi chùa cổ của làng có tên chữ là “Khánh Vân tự” vừa được dân làng tu tạo lại, sau nhiều năm hoang phế. Phía

trước bậc thềm còn lưu giữ được 7 tấm bia đá thời Lê, Nguyễn trong đó có 3 tấm bia hậu thần bia ký một trong ba tấm bia đã được dịch nghĩa như sau: Bia hậu họ Vũ tự phúc hiếu bệ bia, không có đế rùa, chất liệu đá xanh, cao 0,75cm, rộng 30cm, bia hình chóp, có 4 mặt chữ. Mặt chính, diềm trang trí rồng, mây, hoa, lá cách điệu. Năm tạo dựng, ngày đẹp tháng 7 nhuận niên hiệu Lê Chính Hòa 23 (1702), nội dung bia được dịch: Con trai Vũ Văn Hựu cùng vợ họ Ngô hiệu Đức Nghiêm mua cho cha Vũ Phúc Hiếu là 100 quan tiền và cùng biện lễ có rượu và 20 quan tiền xu. Bản xã thiết lập văn tự và đưa vào thờ tự nghiêm túc. Xã quy định hằng năm mỗi người phải nộp 30 văn tiền xu, 1 đấu gạo cho trưởng nam, mỗi gia đình biện một mâm lễ vào ngày 16/11 đem ra đình cúng tế. Phần cuối tấm bia là danh sách hậu thần được thờ phối gồm: Nguyễn Thế Khoa, hương lão; Nguyễn Bách Tuế, hương lão... cùng danh sách họ tên các vị hậu thần làng Lương Câu được trang trọng khắc trên tấm bia đá cách đấy hơn ba thế kỷ. Đồng thời cho phép đoán định niên đại của ngôi đình làng Lương Câu khoảng đầu thế kỷ 18.

Làng Lương Câu có 10 dòng họ Nguyễn, 2 dòng họ Phạm, họ Vũ và họ Hoàng. Theo các cụ cao tuổi cho biết, có thể họ Nguyễn do 3 cụ Nguyễn Dũng, Nguyễn Duy Cương, Nguyễn Cường tới khai phá mảnh đất này đầu tiên, dấu vết còn để lại bởi đại danh cổ “con đường ba họ”, đấy là con đường phía sau chùa Khánh Vân. Mặc dù tên nôm là làng Nguyễn, nhưng không hẳn thành phần cư dân địa phương họ Nguyễn, đã có trên 16 đời đến làm ăn sinh sống, nên tên làng mới gọi nôm như vậy chăng.?.

Đình Lương Câu thờ 5 vị Thành hoàng:

1. Cao Sơn.

2. Nam Hải đại vương.

3. Chiêu Thai phu nhân (Thánh mẫu).

4. Ngũ Đạo linh ứng (Thánh tử).

5. Đốc Thừa mãnh tướng, Trung đẳng thần.

Vị Chiêu thai phu nhân (Thánh mẫu) và Ngũ Đạo linh ứng (Thánh tử) theo bản sao thần phả lưu hành ở phía địa phương. Bà Thánh mẫu Trần Thị Trinh, người huyện Đông Triều, tỉnh Hải Dương, trong những năm đầu công nguyên, bà đi thuyền du ngoạn đến trang Thượng Câu, nay là xã Tân Viên, huyện An Lão, sau đêm nghỉ lại tại miếu thờ bên sông, bà mang thai, sinh hạ được một con trai đặt tên là Ngũ Đạo, ngài được mẹ chăm cho ăn học. Ngũ Đạo trở thành một trang thanh niên khỏe manh, văn võ toàn tài. Năm 40, Hai Bà Trưng khởi nghĩa chống quân Đông Hán, có về vùng Tân Viên chiêu mộ được 15 thần tử theo đội quân cứu nước. Năm 43, Hai Bà Trưng thất bại, quân Mã Viện cho sứ đến chiêu hàng, sau khi rút quân về Yên Tử rồi tuẫn tiết vào ngày 10/11 âm lịch. từ đó đến nay các làng thuộc xã Tân Viên, huyện An Lão đều lấy ngày Thánh hóa tổ chức cúng tế, đó là tình cảm sâu đậm của dân làng đối với hai vị Thánh tử, Thánh mẫu có công đánh giặc cứu nước.

- Hai vị Cao Sơn tôn thần trước dân làng thờ ở miếu.

- Nam Hải đại vương Phạm Tử Nghi, người xã Vĩnh Niệm, nay thuộc phường Vĩnh Niệm, quận Lê Chân có công đắp con đường Thiên Lôi thế kỷ 16, thời nhà Mạc được nhiều làng, xã ở Hải Phòng tôn thờ.

Trước Cách mạng tháng 8/1945, hội làng còn gọi là lệ làng hay làng vào đám, kéo dài trong 7 ngày, từ mừng 8 đến ngày 15 tháng 2 âm lịch mới rã hội. Tại địa điểm đình Lương Câu, làng tổ chức rước linh vị ngài Cao Sơn đại vương thờ miếu trong chùa Khánh Vân phía Tây làng, rước ngài Nam Hải đại vương ở miếu nhà Vua phía Đông làng về đình tụ hội.

Lễ hội ngày nay được tổ chức trong 3 ngày, từ mùng 8 đến mùng 10 tháng 2 âm lịch. Ngày mùng 8 là ngày mộc dục (bao xái đồ thờ tự, kiệu, long khám, chấp kích) để sáng hôm sau nghinh rước. Ngày mùng 9 dân làng ăn mặc đẹp, đội ngũ chỉnh tề, tập hợp cùng đoàn tế rước. Thứ tự đoàn rước xuất phát từ đình, sau đây là đoạn văn vần mô tả cảnh rước trong lễ hội đình Lương Câu xã Tân Viên, huyện An Lão.

Kiệu son tán lọng chập chùng

Long đình chấp kích trùng trùng tiến quân

Ra chùa rước đức Cao Sơn

Vòng lên chợ Nguyễn theo đường rước vua

Rước đức Nam Hải đại vương

Hội tụ ngũ vị thần linh

Phù hộ dân tình thịnh vượng an khang

Anh hùng bà mẹ Việt Nam

Cùng các liệt sỹ của làng hiện nay.

Đoàn rước tề tựu về đình làng thì dừng kiệu. Đoàn tế của làng hơn 30 ngời làm lễ tế an vị, các cơ quan đoàn thể và dân làng lần lượt về dâng hương, lễ vật cúng thần gồm xôi trắng, thịt lợn, hoa quả, rượu...

Ngày mùng 10 tiếp tục lễ dâng hương, đến chiều thì lễ tạ, lễ bế mạc hội.

+ Hàng năm, đình làng còn tổ chức cúng ngày kỳ an vào 11 tháng Giêng. Cũng lễ ngày Thánh hóa 10 tháng 11 âm lịch (ngày giỗ Thánh tử, Thánh mẫu). Đây là một bức tranh toàn cảnh về qui mô, lễ hội còn tương đối rõ nét, lưu lại ở một làng, xã ngoại thành Hải Phòng, cần có sự đầu tư, nghiên cứu, giúp cho địa phương tổ chức hoàn chỉnh, chu đáo, đạt yêu cầu đoàn kết, uống nước nhớ nguồn để xây dựng làng, xã văn minh, giàu đẹp, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Đình làng Việt Nam thuộc loại hinh kiến trúc mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Đình Lương Câu, xã Tân Viên thuộc loại hình như thế, đình là nơi tôn thờ các vị Thành hoàng có công, bảo lưu sinh hoạt văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp ở làng quê Lương Câu, xã Tân Viên, huyện An Lão. Đình còn bảo lưu một số di vật mang giá trị lịch sử như: Văn bia, sắc phong và đặc biệt là không gian lễ hội, giá trị thiêng liêng của ngôi đình Việt Nam, đây chính là pho lịch sử cụ thể sống động của làng quê gắn với lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc từ buổi đầu công nguyên, góp phần giáo dục ý thức độc lập từ hào về quê hương, làng xóm cho các thế hệ hôm nay và mai sau, bài học về yêu tổ quốc găn bó với cội nguồn dân tộc, để vững bước trên chặng đường mới, xây dựng cuộc sống tươi đẹp hơn.

Đình Lương Câu, xã Tân Viên được UBND TP Hải Phòng xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp Thành phố tại quyết định số 1319 /QĐ-UBND ngày 25/8/2011 của UBND thành phố Hải Phòng.

Admin

Chia sẻ: