1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ

Lê Lợi sau khi đại phá quân Minh lên ngôi vua lấy hiệu là Lê Thái Tổ, lấy quốc hiệu là Đại Việt (1389 – 1433). Triều đình đặt ra khoa thi Minh Kinh để chọn nhân tài. Vua cho lập trường Quốc Tử Giám tại kinh đô cho con cháu quan lại và con cháu thường dân vào học.

Lê Thái Tông (1433- 1442) nối ngôi và chỉnh đón lại việc thi cử: 5 năm 1 lần thi Hương, 6 năm 1 lần thi Hội. Từ năm 1442 khoa thi Hội đầu tiên vua cho khắc tên tiến sĩ vào bia đá.

Nhà Lê đã khôi phục được nền kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân, ai cũng có ruộng cày làm cho khoảng cách người giầu và người nghèo không chênh lệch lắm. Thương mại sầm uất, Thăng long có 36 phố phường được hình thành.

2. TIẾN SĨ KHAI HOA CỦA QUÊ HƯƠNG RA ĐỜI

Ngài Phạm tộc thần tổ Phạm Đức Khản quê làng cối, phủ Hạ Hồng, tỉnh Hải Dương (nay là Hội Am, Cao Minh, Vĩnh Bảo, Hải Phòng). Sinh ra và lớn lên trong 1 gia đình làm nông nghiệp thời Hậu Lê. Trên cơ sở học thuyết Nho Giáo của Chu tử làm mẫu mực. Phân biệt rõ vua, quan và dân. Ngài được đào tạo bởi thuyết Khổng tử, Mạnh tử, trong giai đoạn Nho giáo phát triển nhất ở nước ta. Lấy Nho giáo làm khuôn vàng thước ngọc cho việc cai trị và giáo dục tư tưởng.

Ban thờ Từ đường họ “Phạm Đức”

Ngài ứng thi Khoa thi Hội năm Mậu Thìn (1448) là Khoa thi Hội thứ 2 do nhà Lê tổ chức. Ngài đỗ tiến sĩ đệ nhị giáp được giữ các chức: Hàn lâm đại chế, Tả thị Lang kiêm để lĩnh tứ thành. (Bia đá năm 1448 tại Quốc Tử Giám, Hà Nội và văn tế tại đình Hội Am, văn tế và gia phả dòng họ Phạm). Do đức độ và lòng trung quân ái quốc thương dân của Ngài Phạm tộc thần tỏ Phạm Đức Khản đã được Thái hậu (mẹ vua) đặt tên hiệu là Pham Đức Trung. Ngài làm quan tai triều đến 65 tuổi nhà vua cho cáo lão về quê. Tại quê hương Ngài dạy học và dạy cho dân làng ươm nuôi cá giống, trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt vải. Theo sách Địa chí của Nguyễn Trãi lụa tơ tằm của Làng Cối (Làng Cõi) được vua Lê dùng để may quân phục cho các quan trong triều. Ngài tạ thế ngày 16 tháng 12 (Âm lịch) (chưa rõ năm). Hiện phần mộ của Ngài đã được xậy đắp nhiều lần, lần gần đây nhất năm 2002 được tôn tạo như hiện tại.

Để tưởng nhớ công ơn đức độ của Ngài một vị quan tại triều thời Hậu Lê: trung quân, ái quốc, thương dân. Đình làng Hội Am có bài vị thờ ngài, vị tiến sĩ khai hoa của quê hương. Húy nhật ngày 16 tháng 12 (Âm lịch) hàng năm con cháu nội tộc họ Phạm Khắp miền tổ quốc chức họp mặt tế lễ tưởng nhớ ơn đức của Ngài. Ngài là vị đại thánh nhân của dòng họ, mà tài đức được lưu truyền đời đời con cháu noi theo.

Từ đường họ Phạm Đức là ngôi nhà gỗ lim tân tạo từ năm 1914, xây dựng theo kiểu tầu đao chéo góc, xà soi bảy chạm long ly quy phượng. Đặc biệt đôi xà chân trụ dài suốt ba gian. Đồ thờ tự có ngai vàng, ống hương và đôi song bình có từ thế kỷ 15.

Từ đường họ “Phạm Đức”

Năm 1946 nơi đây thành lập đội nhi đồng cứu Quốc đầu tiên của thôn Hội Am. Năm 1959 là trụ sở hợp tác xã nông nghiệp An Hòa. Sân từ đường là sân kho HTX khi mới thành lập. Năm 1968 HTX nông nghiệp Hội Am là lá cờ đầu phong trào thủy lợi toàn quốc, từ đường họ Phạm Đức là trụ sở của Sở địa chính Hải Phòng và là nơi tiếp đón cán bộ Trung ương về nghiên cứu nông ngư nghiệp tại địa phương.

Ảnh Cổng Từ đường họ “Phạm Đức”