ĐÌNH LƯƠNG XÂM, PHƯỜNG NAM HẢI, QUẬN HẢI AN

15 03 2023

in trang

Lương Xâm bảo tồn và lưu giữ những dấu ấn lịch sử anh hùng của dân tộc ta. Đó là chiến thắng Bạch Đằng năm 938 do Ngô Quyền chỉ huy. Đình Lương Xâm xây dựng từ sau khi Ngô Vương qua đời, trải qua nhiều lần tôn tạo, trùng tu lần cuối thời Lê Trung Hưng thế kỷ 18.

Lương Xâm là địa danh một đơn vi hành chính cấp làng, nay thuộc phường Nam Hải, quận Hải An. Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, Lương Xâm là tên một tổng trong số 13 tổng của huyện An Dương. Tổng này bao gồm 7 xã là Lương Xâm, Xâm Đông, Hạ Lũng, Lũng Bắc, Lương Khê, Xâm Bồ và phường Phao Võng.

Làng Lương Xâm nằm tại cửa sông Bạch Đằng. Trước thế kỷ thứ 10, vùng đất này đã được dân đến khai hoang lập lên làng xóm, song vẫn còn dày đặc những hồ đầm, lạch triều và thường xuyên chịu những ảnh hưởng của biển, thủy triều. Do vậy, vùng đất này xưa kia khá hiểm trở, có cả những gò đượng lớn nằm xen kẽ với các hồ đầm (thành Vành Kiệu ở Lương Xâm do Ngô Quyền xây dựng trên những gò đượng này). Ngay từ thế kỷ thứ 10, dân cư ở Lương Xâm đã khá đông đúc với nguồn sống chính là canh tác nông nghiệp trồng lúa nước và đánh bắt thủy sản ven biển.

Lương Xâm bảo tồn và lưu giữ những dấu ấn lịch sử anh hùng của dân tộc ta. Đó là chiến thắng Bạch Đằng năm 938 do Ngô Quyền chỉ huy. Đình Lương Xâm xây dựng từ sau khi Ngô Vương qua đời, trải qua nhiều lần tôn tạo, trùng tu lần cuối thời Lê Trung Hưng thế kỷ 18.

Đình có bố cục kiến trúc kiểu chữ đinh (J) truyền thống gồm 5 gian nhà tiền đường và 3 gian hậu cung. Đình xây theo hướng đông nam, trước mặt là khoảng sân rộng lát gạch chỉ. Tam quan của đình khá nhỏ và làm theo lối nhà chè khi được xây lệch sang hai bên

Bờ nóc mái trang trí đắp nổi hình tượng “lưỡng long chầu nhật” hình mặt trời có những tia lửa như tỏa ánh hào quang. Hai bên là đôi rồng chầu, thân uốn cong. Giữa các điểm uốn là những móng vuốt bám chặt xuống bờ mái. Hai bờ đầu nóc mái đình là hình tượng thủy quái, há miệng rộng ngâm bờ nóc, đuôi uốn cong hình dấu hỏi. Râu tóc nối khối bay ngược về phía sau. Từ hai đầu bờ mái xuôi xuống dưới về phía trước ở chính giữa đắp nổi đôi nghê chầu. Đầu đao mặt trước đình Lương Xâm uốn cong như nâng ngôi đình to lớn nặng nề trong không gian. Đầu đao cong đắp hình đầu rồng nhỏ nhắn như đang ôm ấp biểu tượng hình con phượng trong tư thế xòe cánh đón đợi. Đường nét nhỏ nhắn, mềm mại. Đây chính là hình tượng “rồng chầu phượng mớm”, mô típ chỉ thể hiện khi đình được làm kiểu “chéo đao tàu góc”.

Mái đình Lương Xâm lợp ngói ta hai lớp. Hàng vạn viên ngói được lợp đúng kỹ thuật nên mái đình phẳng phiu. Phía dưới là 5 gian cửa gỗ chạy suốt trên một ngưỡng cửa cao. Toàn bộ mặt trước nơi ra vào tiền đường cả 5 gian đều có cửa gỗ kiểu “bức bàn” đơn giản. Bảy hiên khá ngắn nhưng chắc chắn. Mặt ngoài vát khắc chìm chữ thọ, phía trong ăn mộng vào cột quân. Hai bên chặm khắc nổi hoa văn. Bên trên, đầu ngoài đội ván lá gió, phía trong đội ván lá dong có khoét lõm đỡ 1 đôi hoành mái cuối cùng.

Qua bậc tam cấp bằng đá xanh và một ngưỡng cửa cao là bước vào bên trong tòa tiền đường. Bốn vì chính, bốn vì góc được liên kết với nhau bằng những chiếc xà thượng, xà hạ qua sự nâng đỡ của những chiếc cột gỗ lim người ôm không xuể (chu vi 1,17m ở cột cái) đứng vững trên những chân tảng đá xanh liền khối, không gian của ngôi đình là lớp lớp những cấu kiện gỗ có tiết diện lớn ăn mộng với nhau đã tạo nên một bức tranh hoành tráng về kiến trúc cổ truyền dân tộc.

Đình Lương Xâm là một bức tranh hoành tráng về kiến trúc gỗ cổ truyền. Tại đây, nhiều mảng trang trí điêu khắc nghệ thuật đã được các nghệ nhân dựng đình thể hiện trên các chi tiết kiến trúc gỗ.

Hình tượng con rồng tượng trưng cho vương quyền là một đề tài chủ đạo trong trang trí điêu khắc nghệ thuật của ngôi đình. Nổi bật của những trang trí này thể hiện trên vì ván mê. Hình tượng “lưỡng long chầu nhật” chạm nổi sơn son thếp vàng rực rỡ.

Đình Lương Xâm lưu giữ được nhiều cổ vật quý như: hương án trang trí hình hổ phù, rồng phượng. Sơn son thếp vàng, niên đại đầu thế kỷ 20. Bát hương bằng sứ trang trí hình tượng “lưỡng long chầu nguyệt”, niên đại thời nhà Nguyễn thế kỷ 19, long đình, kiệu bát cống, sập thờ niên đại thời Nguyễn, long sàng bốn mặt phẳng chạm nổi lưỡng long chầu nhật. Trên long sàng bày một cỗ ỷ mang nét nghệ thuật thời Nguyễn, thế kỷ 20. Tượng Ngô Quyền chất liệu gỗ, sơn son thếp vàng. Tượng đặt trong khám thờ lớn, tạc trong tư thế ngồi thiết triều, đầu đội mũ vương miện, chân đi hài, niên đại tượng thời Nguyễn cuối thế kỷ 19. Bia đá có tên là “Phụng kính tiên công”, tạo năm Minh Mạng nguyên niên (1820).

Lễ hội truyền thống của đình Lương Xâm tổ chức vào 16-18 tháng Giêng hàng năm. Phần lễ có rước kiệu, tế cửa đình. Phần hội có các trò chơi dân gian như cờ người, đánh đu, đấu vật, hát đúm, tam cúc, tổ tôm,... Trong những năm gần đây, lễ hội đình. Lương Xâm chỉ còn phần tế lễ là chủ yếu.

Là một công trình kiến trúc gỗ cổ truyền dân tộc, đình Lương Xâm đã hội tụ đầy đủ những giá trị vật thể và phi vật thể mang đậm nét những dấu ấn của nền văn hóa thời Lê Trung Hưng thế kỷ 18, thờ Nguyễn.

Với những giá trị phong phú nhiều mặt của di tích, ngày 3/8/2007, đình Lương Xâm đã được Bộ Văn hóa thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo Quyết định số 30/2007/QĐ-BVHTT.

Thành đoàn Hải Phòng

Chia sẻ: