DI TÍCH LỊCH SỬ ĐÌNH LÀNG TÂY AM, XÃ CAO MINH, HUYỆN VĨNH BẢO

06 03 2025

in trang

Đình làng Tây Am, thuộc xã Cao Minh, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. Làng Tây Am, Đông Lại và Vạn Hoạch trước vốn là Đoài Trang thuộc tổng Đông Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương. Đến đời vua Lê Thánh Tông, Tiến sĩ Nguyễn Duy Tiếu mới chia thành 3 làng vào cuối thế kỷ XV. Trước năm 1945 là xã Tây Am.

Đình làng Tây Am, thuộc xã Cao Minh, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. Làng Tây Am, Đông Lại và Vạn Hoạch trước vốn là Đoài Trang thuộc tổng Đông Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương. Đến đời vua Lê Thánh Tông, Tiến sĩ Nguyễn Duy Tiếu mới chia thành 3 làng vào cuối thế kỷ XV. Trước năm 1945 là xã Tây Am.

Ảnh: Toàn cảnh Đình Làng Tây Am

Đình làng Tây Am được dựng từ lâu đời và tôn thờ một vị dương thần, húy là Trần Quốc Thi. Ngài sinh ngày 13 tháng 8 và hoá ngày 11 tháng 11. Sự tích truyền khẩu, ngài văn võ toàn tài. Đời vua Hùng Vương thứ XVIII ngài đem quân đi đánh quân Thục (tức Thục Phán An Dương Vương. Cuộc nội chiến này thực chất phản ánh về sự chuyển giao quyền lực giữa triều Hùng và triều Thục, giữa nhà nước Văn Lang và Âu Lạc) và trú quân ở Đoài Am (tức Tây Am). Sau ngài thắng trận, được vua ban thực ấp ở Tây Am và dân lập đền thờ ngài từ đó đến nay. Còn bài vị cổ tại đình cho biết duệ hiệu của ngài là “Chàng Rồng Đống Cát Đại Đồng Đại Tướng Quân Đại Vương Vị Tiền”. Trải qua các triều đại, ngài đều được Vua ban tặng sắc phong và cho phép xã Tây Am được hương khói thờ phụng ngài. Niên hiệu Tự Đức thứ 7 (1854) tặng phong là Bản cảnh linh phù chi thần; Tự Đức thứ 11 (1858) tặng phong là Tuấn Lương Chi Thần; Tự Đức thứ 33 (1880) tặng phong là Cảm ứng trung dũng tối linh chi thần; Đồng Khánh thứ 2 (1887) tặng phong Dực Bảo Trung Hưng Chi Thần; Duy Tân thứ 3 (1909) tặng phong Đăng Trật (tức là gia tăng cấp bậc); Khải Định thứ 9 (1924) tặng phong Đoan Túc Chi Thần.

Ảnh: Ban thờ Thành Hoàng làng Tây Am - Danh tướng Trần Quốc Thi

Bên cạnh đó, hiện nay, đình còn phối thờ Tiến sĩ Nguyễn Duy Tiếu (? - ?), người làng Đông Lại, huyện Vĩnh Lại (nay là thôn Đông Lại, xã Cao Minh, huyện Vĩnh Bảo), đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Ất Mùi, niên hiệu Hồng Đức 6 (năm 1475) đời Lê Thánh Tông. Tại đình, cũng lập ban thờ tri ân các anh hùng liệt sỹ của địa phương đã hy sinh cho quê hương, Tổ quốc được độc lập, tự do.

Ảnh: Ban thờ Tiến sĩ Nguyễn Duy Tiếu

Ảnh: Ban thờ các Anh hùng Liệt sĩ

Căn cứ vào những hiện vật còn bảo lưu tại đình như: Kiệu bát cống, sắc phong, mũ thờ, bài vị... là những cổ vật có giá trị lịch sử, văn hoá, cho phép đoán định đình được dựng muộn nhất vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII, XVIII). Năm 1909, đại trùng tu đình. Năm 1923, xây thêm hai nhà dải vũ. Ngày 20 tháng 8 năm 1945, đình làng Tây Am là nơi diễn ra cuộc mít tinh, nhân dân nổi dậy theo Việt Minh giành chính quyền. Năm 1946, đình là nơi tổ chức cuộc bầu cử đầu tiên bầu Quốc hội và Hội đồng nhân dân của địa phương. Năm 1949, Đình là nơi đặt trụ sở Ủy ban hành chính kháng chiến của xã. Năm 1950, Đình là hậu cứ của bộ đội và du kích đánh giặc Pháp ở các bốt quanh vùng. Nơi thương binh được đưa về để băng bó vết thương và khâm liệm liệt sỹ. Cuối năm 1951, giặc Pháp phá hai nhà giải vũ của đình, lấy vật liệu chuyển về xây bốt Nam Am. Sau Pháp lại nã pháo, bỏ bom làm cháy đình. Sau đó, làng dỡ đình trong và hậu cung làm chùa Tây Am (chùa Cả - Giản Lâm tự). Đồ thờ tự của đình được chuyển về chùa. Ngày 20 tháng 6 năm 1953, tại chiến hào của đình, du kích Đỗ Văn Soang trong chiến đấu đã anh dũng hy sinh và du kích Nguyễn Văn Nhu bị thương nặng sau đó không qua khỏi vì vết thương quá nặng. Sau đó, đình là cứ điểm của bộ đội và du kích, trực diện chiến đấu đánh giặc Pháp đóng ở bốt chùa Tam. Giặc tức tối đem bom phá đình, tường đổ, ngói bay, chỉ còn trơ hệ thống khung gỗ. Năm 1958, dỡ đình ngoài, lấy gỗ làm trụ sở Huyện uỷ Vĩnh Bảo và dựng trường học.

Đến năm 2003. Đình được dân làng khôi phục; năm 2021, xây mới lại đúng theo kiến trúc cổ. Hiện nay, hàng năm, tại đình Tây Am dân làng đều tổ chức lễ hội và tế lễ kỷ niệm ngày sinh (ngày 13 tháng 8) và ngày hoá (ngày 11 tháng 11 Âm lịch) của vị Thành Hoàng làng.  Tháng 2, tổ chức lễ hội Kỳ Phúc trong ba ngày, từ ngày 13 đến 15 tháng 2 âm lịch. Trong lễ hội có tổ chức rước thần từ miếu Đống Cát rước về đình dự tế thần, xong lại rước ngài trở về miếu. Lễ vật dâng cúng thần có đầu lợn đen, xôi, rượu, hoa quả...

Ảnh: Ngôi Đình làng Tây Am

Năm 2021, Ủy ban nhân dân xã Cao Minh phối hợp với Bảo tàng, Sở văn hóa và Thể thao thành phố Hải Phòng lập hồ sơ trình Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng xếp hạng di tích lịch sử Đình làng Tây Am. Ngày 14 tháng 12 năm 2021; Uỷ ban Nhân dân thành phố Hải Phòng ban hành Quyết định số: 3643/QĐ-UBND xếp hạng Đình làng Tây Am là Di tích Lịch sử cấp thành phố.

Ảnh: Bằng xếp hạng Di tích cấp tỉnh, thành phố Đình làng Tây Am

Thành đoàn Hải Phòng

Chia sẻ: