TỪ ĐƯỜNG DÒNG HỌ NGUYỄN CÔNG, LÀNG PHƯƠNG MỸ, XÃ MỸ ĐỒNG, HUYỆN THỦY NGUYÊN, HẢI PHÒNG
10
04
2023
in trang
Dòng họ Nguyễn Công là một trong những dòng họ về rất sớm tại vùng đất Phương Mỹ và cũng là dòng họ có nhiều công lao đóng góp xây dựng quê hương xã Mỹ Đồng nói chung, làng văn hóa nói riêng.
Phát tích của dòng họ từ làng Cổ Dũng, huyện Kim Thành, phủ Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Do được rèn dạy Nho học nên cụ tổ của dòng họ hành nghề phong thủy địa lý và đã tìm đến vùng đất làng Phương Mỹ để định cư. Nếu tính từ khi di dời đến làng Phương Mỹ đến nay, dòng họ Nguyễn Công đã truyền nối 16 đời, thời gian khoảng 400 năm. Noi theo các bậc tiền nhân, dòng họ Nguyễn Công thời phong kiến có nhiều người theo Nho học nên dòng họ có nhiều cụ đồ nho của tổng, xã như: Tiên chỉ, Chánh tổng, Lý trưởng.
Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nghề đúc đồng, gang, nhôm được khởi phát ở làng Phương Mỹ, dòng họ Nguyễn Công có rất nhiều người tham gia nghề mới. Qua quá trình phát triển sàng lọc của nền sản xuất hàng hóa đến nay, dòng họ Nguyễn Công chiếm tới 1/3 lực lượng lao động và nhiều chủ doanh nghiệp của làng Phương Mỹ về nghề đúc, giúp cho các gia đình ổn định cuộc sống, vươn lên làm giàu.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công được xây dựng khá sớm trong làng Phương Mỹ. Theo các bậc cao niên cho biết, công trình từ đường xây dựng vào khoảng nửa đầu thế kỷ 19. Từ đường dòng họ Nguyễn Công thờ ngôi cao nhất thượng thượng tổ Nguyễn Công tên tự là Trinh Huệ và các bậc tiên linh 5 đời được con cháu các chi phái rước vào từ đường để phụng thờ theo tín ngưỡng truyền thống thờ tổ tiên của người Việt.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công nằm ở vị trí gần như giữa làng Phương Mỹ. Từ đường nhìn về hướng Đông Nam, hướng thoáng mát về mùa hè, ấm về mùa đông, trên một khuôn viên rất rộng trên 900m2. Trước ngôi từ đường có sân gạch, ao nước, các bồn hoa, cây cảnh đúng theo cấu trúc truyền thống của ngôi nhà cổ dân tộc Việt ở đồng bằng Bắc Bộ.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công là công trình kiến trúc gỗ truyền thống có cấu trúc mặt bằng chữ nhạ. Tòa tiền đường ba gian, cấu trúc bộ khung gồm hai bộ vì cấu tạo kiểu xà đinh kẻ truyền, các chân cột được kê trên những chân tảng đá cao 50 cm tạo cho từ đường cao thoáng rộng. Các cấu kiện xà, kẻ được bào trơn đóng bén, mộng khít, tạo dáng hình má chai. Hai vì hồi được xây giả gắn liền với tường. Tuy là hai hồi vì giả, song do người thợ biết đắp, trang trí tạo dáng nên trông rất giống hai bộ vì hồi làm bằng gỗ.
Từ nhà tiền đường đi lên hai bậc tam cấp đến nhà hậu đường. Tòa nhà hậu đường ba gian, bộ khung gồm bốn bộ vì, hai bộ vì gian trung tâm kiểu vì xà đinh, kẻ truyền, giá chiêng, chân cột kê trên tảng quả bồng cao, các cấu kiện xà, kẻ được tạo dáng má chái, bào trơn đóng bén, mộng khít. Hai bộ vì hồi đục hoa văn lá lật trên con chồng. Phần thiên quang (giếng trời) rộng 2m xây vòm cuốn để tăng không gian sử dụng cho nhà tiền đường. Cửa hậu xây kiểu vòm cuốn, hai tường hồi có cửa sổ để tạo thông thoáng cho khu vực phía sâu bên trong của nhà từ đường.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công lợp ngói mũi truyền thống trên các bờ xối được trang trí trụ đấu, hồi văn.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công làng Phương Mỹ từ khi khởi dựng đến nay đã trên dưới 150 năm. Song các kết cấu, cấu kiện, cấu trúc của bộ khung vẫn còn gần như nguyên vẹn, thể hiện kỹ thuật chế tác, tạo dựng tinh xảo của nghệ nhân làm mộc thời xa xưa. Từ đường dòng họ Nguyễn Công cũng là minh chứng một di sản văn hóa, một dạng thức nhà gỗ cổ truyền thống, một bản sắc văn hóa của người dân Việt Nam mà hiện nay nhà nước ta đang cần gìn giữ bảo tồn.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công trải qua bao thăng trầm của lịch sử nhưng vẫn còn lưu được khá nhiều đồ thờ tự, tế khí có giá trị lịch sử và mỹ thuật, có những di vật đã trở thành cổ vật. Sau đây xin được nêu một số các di vật, cổ vật tiêu biểu sau:
1. Bức đại tự: Bức đại tự bằng chất liệu gỗ dài 2m, rộng 0,8m, khung diềm tạo dáng vỏ măng, trên khung chạm nổi đề tài tứ quý, tùng cúc trúc mai, nền đại tự sơn then, trong đại tự khắc nổi bốn chữ Hán lớn “Tiên tổ thị hoàng”, nghĩa là công đức của tổ tiên họ Nguyễn thật to lớn. Chữ được sơn màu vàng kim. Bức đại tự có niên đại tạo tác đầu thế kỷ 20.
2. Câu đối: Câu đối bằng gỗ kiểu mặt phẳng có kích thước dài 1,75m, rộng 0,24m, câu đối nền màu vàng chữ chạm nổi sơn màu đen. Nội dung câu đối:
- Nhân nghĩa căn thâm, thiên thu tùng, bách.
- Hiếu từ hương nhạ, chung cổ cúc, lan.
Tạm dịch:
- Lòng nhân nghĩa họ Nguyễn Công vững vàng, mạnh mẽ, mãi mãi như cây tùng, cây bách.
- Tấm lòng hiếu thuận họ Nguyễn Công, thơm mãi như hoa cúc, hoa lan.
Câu đối có niên đại tạo tác đầu thế kỷ 20.
3. Cỗ ỷ: Chất liệu gỗ kích thước dài 0,53m, rộng 0,39m, cao 0,92m. Cỗ ỷ được tạo tác đế kiểu xập thờ nhiều tầng, chân quỳ dạ cá. Trên thân xập chạm nổi, chạm bong kênh đề tài hoa lá. Thân ỷ tạo các song tiện và vách lưng đỡ tay ỷ. Tay ỷ hình cánh cung, hai đầu tay tạo dáng hai đầu rồng chạm nổi rõ khối tóc rồng bay ngược về phía sau. Cỗ ỷ được sơn son thếp bạc, phủ hoàn kim và được tạo tác đầu thế kỷ 20…
Năm 2011 Từ đường họ Nguyễn Công được Ủy ban nhân dân Thành phố Hải Phòng cấp bằng di tích lịch sử văn hóa cấp Thành Phố. Hàng năm vào ngày mồng 2 tháng chạp, dòng họ Nguyễn Công tổ chức lễ chạp Tổ tại từ đường dòng họ để tri ân, phụng sự tổ tiên. Đồng thời cũng là để giáo dục truyền thống cho con cháu trong dòng họ. Đặc biệt dòng họ Nguyễn Công trong năm 2020 được sự quan tâm của Sở VH&TT thành phố Hải Phòng và sự chung tay đồng lòng của các thành viên trong dòng họ, đã tu bổ, tôn tạo ngôi Từ đường được khang trang tố hảo như ngày hôm nay với số kinh phí trên 3 tỷ đồng, đây là một công trình lớn ý nghĩa lịch sử, dấu ấn nhất của dòng họ trong năm 2020. Ngoài việc gìn giữ bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử của Từ đường, bên cạnh đó nhiều năm trở lại đây dòng họ đã lấy ngày 2/9 tổ chức họp mặt và trao thưởng, quà cho con cháu có thành tích xuất sắc trong học tập và các gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Công tác tu bổ, tôn tạo luôn được dòng họ chú trọng, các phong trào như văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, chấp hành chủ trương chính sách của Đảng được dòng họ quan tâm triển khai thực hiện.
Từ đường dòng họ Nguyễn Công là nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hóa tâm linh, tín ngưỡng và sinh hoạt văn hóa phù hợp với truyền thống dòng họ và địa phương góp phần to lớn trong phong trào xây dựng làng văn hóa, khu dân cư văn hóa của địa phương.
Chia sẻ:
