DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA – TỪ ĐƯỜNG TAM TIẾN SỸ, XÃ AN THÁI, HUYỆN AN LÃO
27
03
2023
in trang
Từ đường Tam tiến sỹ là Từ đường của dòng họ Nguyễn ở làng Thạch Lựu, xã An Thái thờ 3 cha con đỗ đại khoa, tiến sỹ đồng triều: Nguyễn Kim, Nguyễn Chuyên Mỹ và Nguyễn Đốc Tín.
Theo gia phả dòng họ Nguyễn ở thôn Thạch Lựu, xã An Thái. Thủy tổ dòng họ là cụ Nguyễn Đốc Lượng, quê ở Ái Châu, Thanh Hóa ra An Lão làm nghề Đông Y. Cụ đã chữa khỏi bệnh hiểm nghèo cho con gái gia đình họ Vũ nên được gia đình họ Vũ hả con gái cho.
.jpg)
Nguyễn Kim là con thứ của cụ Nguyễn Đốc Lượng, ông sinh năm 1470, khoa thi năm Nhâm Tuất (1502) niên hiệu Cảnh Thống thứ 5 đời Lê Hiến Tông, ông đỗ đệ tam giáp đồng tiến sỹ xuất thân (năm 33 tuổi) làm quan đến chức Hiến sát xứ, khi mất được tặng hàm hữu thị lang. Nguyễn Kim có 02 người con trai là Nguyễn Chuyên Mỹ và Nguyễn Đốc Tín. Trong khoa thi năm Hồng Thuận thứ 6 đời Lê Tương Dực tức năm Giáp Tuất (1514) 2 ông cùng ứng thi và cùng đỗ tiến sỹ.
Nguyễn Đốc Tín đỗ đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân (Hoàng Giáp), Nguyễn Chuyên Mỹ đỗ đệ tam giáp đồng tiến sỹ xuất thân. Ông là người có nhiều công lao giúp Mạc Đăng Dung lên ngôi, nên ngay đợt thăng thưởng đầu tiên tháng 2 năm Minh Đức thứ 2 (1528) Nguyễn Chuyên Mỹ được thăng tước “Văn Đẩu Hầu” làm quan đến chức Thượng thư. Khi về trí sỹ, ông mở trường dạy học, sỹ tử theo học đến 300 người, nhiều người thành đạt.
Sau này, trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm trong Thi tập “Bạch Vân” có bài Văn Đẩu Hầu Gia:
“Nhất môn phụ tử đệ nhi huynh
Đạo học tương truyền bản lục kinh
Tằng bả khoa danh liễn quý tịch
Cách lưu thanh ấm man hòa đinh
Tâm vô tư lụy thất sinh bạch
Thi hữu cao ngâm sơn đối thanh
Thiên thọ Đẩu, Nam quang thái tại
Niên niên trường chiếu tử vi tinh”.
Bài thơ có nội dung ca ngợi truyền thống học hành của cha con, anh em Nguyễn Chuyên Mỹ cũng như phẩm chất cùng phúc ấm nhà họ Nguyễn.
Tương truyền Nguyễn Chuyên Mỹ có nhiều tác phẩm thơ văn, song đến nay chỉ còn lưu giữ được 5 bài thơ của ông được ghi chép trong “Toàn Việt thi lục”. Nguyễn Đốc Tín sau này ra làm quan cho nhà Mạc được phong đến chức thượng thư, tước hầu.
Từ đường được khởi dựng cuối thế kỷ 16 do học trò, sĩ phu địa phương cùng con cháu xây dựng. Trong cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ (1967 - 1968) và cuối năm 1972, Từ đường Tam Tiến Sĩ cho Bệnh viện Kiến An mượn đặt khoa ngoại và hậu phẫu. Trải qua thời gian do hậu quả của chiến tranh, thiên tai vào các năn 2001, 2014 từ đường được trùng tu và tôn tạo khang trang.
Từ đường Tam Tiến sỹ là công trình kiến trúc có bố cục kiểu chữ Nhị gồm tòa tiền đường và nhà hậu cung. Giữa tiền đường và hậu cung là một sân nhỏ chạy dọc dài theo tòa nhà. Nhà bái đường xây theo kiểu đầu hồi bít đốc tay ngai, mái lợp ngói mũi hài. Hệ thống cửa nhà tiền đường gồm 3 gian theo kiểu cửa thùng, khung khách, riêng gian giữa được làm theo thúc thượng sọng, hạ bản. Tòa hậu cung gồm 03 gian được xây theo kiểu đầu hồi bít đốc, trụ đấu.
Cho đến ngày nay, khi nhắc đến những danh tài mặc sỹ của huyện An Lão đều tự hào kể đến Tam Tiến sỹ ở làng Thạch Lựu, xã An Thái và lưu truyền công tài của 3 cha con họ Nguyễn qua những câu thơ:
Đồng thế đồng triều tam Tiến sĩ
Nhất gia nhất nhật lưỡng vinh qui
Nghĩa là:
Cùng thời ba vị Tiến sĩ làm quan cùng triều
Một nhà hai người thi đỗ về làng vinh quy một ngày
Các đồ thờ tự chính và lớn bằng gỗ được bài trí trong từ đường kể cả nhà tiền đường và hậu cung đều là các di vật cổ được sơn son, thiếp vàng có niên đại tạo tác cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
Hàng năm, tại di tích được tổ chức lễ hội vào ngày 5 tháng Chạp là ngày kỵ của thánh, dân làng cùng dòng họ tổ chức lễ dâng hương. Ngoài ra vào dịp Thanh minh, dòng họ Nguyễn còn tổ chức lễ bái dâng hương theo hình thức Chạp tổ truyền thống của các dòng họ. Đặc biệt, dịp Tết Nguyên đán, các gia đình trong dòng họ Nguyễn đều thành tâm mang lễ đến từ đường để dâng cúng thánh và các vị tiên hiền của dòng họ đã quá cố, nếp sinh hoạt này đã trở thành một tập tục truyền thống văn hóa tốt đẹp của dòng họ Nguyễn ở Thạch Lựu, An Thái.
Từ đường Tam Tiến sĩ, xã An Thái đã được UBND thành phố Hải Phòng ban hành Quyết định và cấp bằng xếp hạng “Di tích lịch sử văn hóa” theo Quyết định số 177/QĐ-UBND ngày 28/01/2005.
Chia sẻ:
