DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA NHÀ SỐ 1 NGÕ 42 PHỐ MÊ LINH PHƯỜNG AN BIÊN, QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Hiện nay, trên địa bàn phường An Biên, quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng lưu giữ một địa chỉ lưu niệm gắn liền với tên tuổi và các hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh: Di tích Nhà số 1 ngõ 42 phố Mê Linh, (nay là ngõ 40, phường An Biên), quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. Đây là trụ sở của Tỉnh bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội năm 1927-1929 và của Tỉnh Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng năm 1929-1930.

Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sinh ngày 02/02/1908, tại làng Diêm Điền, tổng Hổ Đội, huyện Thụy Anh (nay là thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình), trong một gia đình nhà nho nghèo có truyền thống yêu nước.

Sau khi học xong bậc tiểu học, Nguyễn Đức Cảnh vào học trường Thành Chung, (nay là trường THPT chuyên Lê Hồng Phong -  tỉnh Nam Định). Sống và học tập tại thành phố Nam Định, Nguyễn Đức Cảnh không chỉ có điều kiện để chứng kiến và đau với nỗi đau của cuộc sống lao khổ, đọa đày của đội ngũ công nhân tại một trung tâm công nhân lớn ở miền Bắc, Nguyễn Đức Cảnh đã nâng cao nhận thức về vấn đề độc lập dân tộc và dân chủ, hăng hái tham gia vào các phong trào yêu nước.

Cuối năm 1926, Nguyễn Đức Cảnh rời Nam Định lên Hà Nội. Tại đây, đồng chí bắt đầu một cuộc sống lao động, học hỏi và đấu tranh mới. Năm 1927, khi còn là thợ sắp chữ ở nhà in Lê Văn Tân, là một thanh niên yêu nước đang khát khao đi tìm lý tưởng, Nguyễn Đức Cảnh đã tìm đến và gia nhập nhóm "Nam Đồng thư xã", tổ chức này sau phát triển thành tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng.

Tháng 9 năm 1927, Nguyễn Đức Cảnh và Lý Hồng Nhật sang Quảng Châu (Trung Quốc), gặp Tổng bộ "Thanh niên" để thực thi nhiệm vụ mà Quốc dân đảng giao cho. Đến Quảng Châu, Nguyễn Đức Cảnh và Lý Hồng Nhật dự lớp học chính trị của Tổng bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng. Qua học tập, cả hai đều dứt khoát ly khai tổ chức Quốc dân đảng, tự nguyện gia nhập Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, chuyển từ lập trường Quốc dân đảng sang lập trường Cộng sản. Đây là bước ngoặt quyết định trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Đức Cảnh.

Tháng 2/1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Kỳ bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng cử làm Bí thư Tỉnh bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng Hải Phòng, sau đó được cử làm Ủy viên Ban Chấp hành Kỳ bộ và Bí thư Khu bộ Hải Phòng gồm (Hải Phòng, Kiến An và vùng mỏ Quảng Ninh).

Ngày 28/9/1928, Hội nghị Kỳ bộ Hội thanh niên cách mạng Bắc kỳ đặt ra vấn đề đưa cán bộ đi "vô sản hoá" và coi đây là biện pháp thích hợp để tuyên truyền giáo dục quần chúng, xây dựng tổ chức cách mạng trong công nhân. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cũng trực tiếp vào làm thợ quai búa ở xưởng cơ khí Ca-Rông, làm phu khuân vác ở bến cảng. Từ hoạt động của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và các đồng chí cán bộ chủ chốt của Tỉnh bộ Thanh niên, cơ sở cách mạng phát triển ngày càng rộng, nên phong trào đấu tranh cách mạng cũng lên cao. Đồng chí dành nhiều thời gian cho tổ chức huấn luyện, viết các tài liệu tuyên truyền về chủ nghĩa Mác – Lênin, cách mạng dân tộc, dân chủ.

Ngày 17/6/1929, tại ngôi nhà 312 phố Khâm Thiên (Hà Nội), Đông Dương Cộng sản đảng được thành lập. Ban Chấp hành Trung ương lâm thời do đồng chí Ngô Gia Tự làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Ủy viên.

Ngày 28/7/1929, thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương lâm thời về công tác công vận, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã triệu tập Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh Bắc kỳ tại 15 Hàng Nón (Hà Nội). Đại hội đã định ra nhiệm vụ mới cho phong trào công nhân và thành lập Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được cử làm Hội trưởng lâm thời.

Tháng 12/1929, đồng chí Nguyễn Đức cảnh triệu tập Hội nghị Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ, quyết định thống nhất các Tổng Công hội địa phương lên Xứ và bầu Ban Chấp hành chính thức.

Tháng 10/1929, Đảng bộ Đông Dương Cộng sản đảng Hải Phòng thành lập. Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời gồm ba đồng chí, do cấp trên chỉ định: đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Bí thư, đồng chí Hoàng Văn Đoài và Nguyễn Hữu Căn làm Uỷ viên.

Ngày 03/2/1930, tại Cửu Long (Trung Quốc) đã diễn ra Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Ái Quốc.

Tháng 5/1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ. Cuối tháng 10/1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử vào tham gia Xứ ủy Trung kỳ. Hội nghị toàn thể Xứ ủy đã bầu đồng chí vào Ban Thường vụ Xứ ủy và phân công phụ trách công tác tuyên huấn.

Tháng 4/1931, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị địch bắt tại Vinh, bị giam ở nhà tù Hoả Lò (Hà Nội). Trong nhà tù đế quốc, đồng chí vẫn tích cực hoạt động cách mạng. Ngày 31/7/1932, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị kẻ địch xử chém tại Hải Phòng cùng đồng chí Hồ Ngọc Lân, khi đồng chí 24 tuổi.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, với khí tiết kiên trung, bất khuất của người chiến sĩ cộng sản, thể hiện rõ sự giác ngộ chủ nghĩa cộng sản một cách sâu sắc; về tinh thần học tập, rèn luyện không mệt mỏi để nâng cao trình độ lý luận và năng lực lãnh đạo thực tiễn đấu tranh; về chủ nghĩa anh hùng cách mạng và phẩm chất đạo đức trong sáng, cao cả của người cộng sản, đã trọn đời hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xứng đáng là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Tên tuổi và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh mãi mãi ghi sâu, làm rạng rỡ trang sử vàng truyền thống của dân tộc, đồng thời là dấu son chói lọi có vai trò mở đường cho phong trào cách mạng của Hải Phòng cũng như cả nước.

Ngôi nhà số 1 ngõ 42 Mê Linh, phường An Biên, quận Lê Chân, Hải Phòng vốn là của một đôi vợ chồng yêu nước người Hải Phòng đã hiến cho cách mạng hoạt động. Nơi đây từng là cơ quan bí mật của Tỉnh bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Hải Phòng năm 1927 - 1929, cơ quan bí mật của Đông Dương Cộng sản Đảng Tỉnh ủy Hải Phòng thời kỳ 1929 - 1930. Ở đó một thời đã là cơ sở hoạt động của các cán bộ cách mạng tiền khởi nghĩa, trong đó đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, người chiến sĩ ưu tú của Đảng, người con của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Hải Phòng là hạt nhân chính trong các phong trào đấu tranh cách mạng sôi nổi tại Hải Phòng những năm 1927 - 1930.

Sau khi dự lớp huấn luyện chính trị do đồng chí Nguyễn Ái Quốc tổ chức ở Quảng Châu, tháng 9 năm 1927, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh về nước hoạt động và được Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách Mạng đồng chí hội chỉ định là Bí thư Tỉnh bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội Hải Phòng.

Từ năm 1927, Tỉnh bộ Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội Hải Phòng được thành lập đã sử dụng ngôi nhà này làm trụ sở để chỉ đạo những hoạt động trong toàn tỉnh và chọn nơi đây đào tạo những cán bộ ưu tú. Lúc ấy phố Mê Linh có tên là phố Mét (Rus de Metz) và ngõ 42 Mê Linh có tên là ngõ Đông Môn. Đầu năm 1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh thực hiện vô sản hoá và mở lớp huấn luyện, viết báo giác ngộ quần chúng cách mạng, đấu tranh chống áp bức bóc lột của thực dân Pháp. 

Tháng 4/1929, tại ngôi nhà này đã tiến hành Đại hội đại biểu thanh niên cách mạng đồng chí hội trong toàn tỉnh. Các hội viên đã phát biểu và thảo luận rất sôi nổi và đề nghị giải tán tổ chức thanh niên cách mạng đồng chí hội vì tổ chức này không phù hợp với tình hình nhiệm vụ phát triển của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ. Cuối đại hội, đại biểu đã thống nhất đề nghị thành lập một tổ chức mới là Đảng Cộng sản chân chính.

Tháng 6/1929, sau khi Đông Dương Cộng sản Đảng chính thức thành lập thì Đảng bộ Hải Phòng cũng được chính thức thành lập. Tháng 8/1929 Ban chấp ủy lâm thời của Tỉnh bộ được cấp trên chỉ định do đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Bí thư. Tháng 9/1929, tại địa điểm trên (số nhà 1/42 Mê Linh), hội nghị của những thanh niên cộng sản tiêu biểu quyết thành lập tổ chức Đông Dương Cộng sản Đảng Hải Phòng. 

Sau hội nghị hợp nhất 3 tổ chức Cộng sản Đảng ở Việt Nam (03/02/1930), đồng chí Nguyễn Đức Cảnh với cương vị Xứ uỷ Bắc Kỳ trở về củng cố Đảng bộ Hải Phòng. Nhờ có đường lối đúng đắn của Trung ương, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Xứ uỷ Bắc Kỳ, Đảng bộ Hải Phòng đã phát động được quần chúng đấu tranh sôi nổi, liên tục. Tháng 4/1930, Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam thành phố Hải Phòng chính thức thành lập thì cơ quan của Đảng bộ Hải Phòng vẫn chọn ngôi nhà số 1 ngõ 42 Mê Linh làm trụ sở của Đảng.

Chính bởi những sự kiện trọng đại ấy, ngôi nhà số 1 ngõ 42 Mê Linh từ lâu đã được coi là di tích cách mạng tiêu biểu của Hải Phòng. Nơi gắn liền với quá trình thành lập và hoạt động của Đảng bộ Hải Phòng và hoạt động của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh - người Bí thư đầu tiên của Đảng bộ Hải Phòng.

Nhà số 1 ngõ 42 Mê Linh vẫn cơ bản vẫn giữ nguyên trạng thái ban đầu. Ngôi nhà nằm quay mặt về hướng Đông, tổng diện tích khoảng 57,3 m², trong đó mặt sàn 30,6 m², có hai lối lên xuống 2 ngõ: một ngõ hiện nay là ngõ 40 và một lối nằm ở ngõ 42. Hai lối lên xuống này thông nhau, cách nhau một khoảng sân lát gạch Bát Tràng màu đỏ, đảm bảo an toàn cho  hoạt động bí mật. Ngôi nhà có hai tầng, tầng dưới hiện nay, một phần nhà vẫn thuộc về người dân, phần còn lại sử dụng làm kho chứa đồ của di tích. Tầng trên trước đây, lãnh tụ Nguyễn Đức Cảnh sử dụng làm nhà ở và làm việc trong quá trình lãnh đạo phong trào công nhân Hải Phòng. Ngôi nhà có trổ hai cửa sổ, một cửa quay hướng Đông cùng hướng với cửa ra vào, một cửa sổ quay hướng Nam. Đây là một cửa sổ đặc biệt, một số song cửa có thể tháo rời để đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và các đồng chí khác rút lui an toàn khi bị cảnh sát, mật thám Pháp khám xét.    

Ngôi nhà được tu sửa lại sơn nước sơn màu vàng nhạt, cửa sổ màu xanh lá đậm, theo như màu gốc. Nhà lợp mái ngói, mang dáng dấp kiến trúc những năm đầu thế kỷ 20. Hiện nay, sàn nhà được lát gỗ màu nâu vàng, tạo cảm giác thanh sạch, gợi sự hoài niệm cho căn nhà vừa là nơi thờ vọng đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, vừa là nhà trưng bày về thân thế cuộc đời của đồng chí.

Trong ngôi nhà số 1 ngõ 42 Mê Linh bài trí đơn sơ, giản dị. Về đồ dùng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã từng sử dụng được phục chế lại, đáng chú ý có một bộ bàn ghế, một tủ gỗ, một chiếc sập là nơi đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sử dụng vừa để làm việc, vừa để nghỉ ngơi. Không gian làm việc thoáng, tầm nhìn hướng ra cửa sổ phía ngoài. Đây là địa điểm lý tưởng có thể vừa quan sát mọi động tĩnh, phòng khi có mật thám đột nhập vào lục soát, vừa có thể phát hiện nhanh chóng và tẩu thoát dễ dàng. Trong hai năm 1928 - 1929 là hai năm phong trào vô sản hóa diễn ra ở Hải Phòng vô cùng sôi nổi, mạnh mẽ, trong hai năm đó đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã ở tòa nhà này.

Sau khi tu sửa lại ngôi nhà vào năm 2019, Bảo tàng Hải Phòng, cơ quan quản lý trực tiếp di tích đã đặt một nhang án, đúc tượng bán thân đồng chí Nguyễn Đức Cảnh để nơi đây trở thành một địa chỉ vừa để tri ân, chiêm bái tưởng nhớ công lao to lớn của đồng chí, vừa là một địa chỉ để tham quan, tìm hiểu về lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc, và cuộc đời sự nghiệp của một trong những lãnh tụ tiền bối của Đảng Cộng sản Việt Nam: đồng chí Nguyễn Đức Cảnh.

Kể từ khi được tu sửa lại cho đến nay, ngôi nhà số 1/42 Mê Linh đã trở thành địa chỉ đỏ, đón tiếp các tầng lớp nhân dân, đặc biệt đã thu hút học sinh, sinh viên và các khối ban, ngành, đoàn thể của thành phố Hải Phòng tới tham quan, chiêm bái và tìm hiểu về thân thế, cuộc đời, sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh nói riêng, về lịch sử đấu tranh cách mạng của đất nước cũng như của thành phố Hải Phòng nói chung.

Tại di tích, Bảo tàng Hải Phòng đã thực hiện trưng bày giới thiệu về thân thế, sự nghiệp và những hoạt động của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh gắn liền với phong trào của giai cấp công nhân thành phố Cảng và nhân dân lao động cũng như cuộc đời, sự nghiệp của đồng chí.

Nhà số 1 ngõ 42 phố Mê Linh, địa điểm gắn với quá trình hoạt động Cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, người cộng sản kiên trung, bất khuất. Ngôi nhà vừa là địa điểm trụ sở của tổ chức Đảng, vừa là địa điểm lưu dấu khoảng thời gian hoạt động của đồng chí tại Hải Phòng, trên cương vị Bí thư Thành ủy đầu tiên của thành phố. Tại đây, những chỉ đạo, chỉ thị của Trung ương và các hoạt động của tổ chức Đảng được đồng chí Nguyễn Đức Cảnh thảo luận, trao đổi với các lực lượng, tổ chức thanh niên, công nhân của thành phố, tạo nên những phong trào đấu tranh sôi nổi của Đảng tại thành phố Hải Phòng. Cuộc đời, quá trình hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh - người cộng sản lỗi lạc, có tầm ảnh hưởng lớn tới cách mạng Hải Phòng nói riêng, cách mạng Việt Nam nói chung, đã có những dấu ấn quan trọng gắn liền với ngôi nhà số 1 ngõ 42 phố Mê Linh những năm cuối thập niên 20 của thế kỷ XX.

Căn cứ giá trị lịch sử hàm chứa tại đây, di tích Nhà số 1/42 Mê Linh, phường An Biên, quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1986.

NATIONAL HISTORICAL RELIC AT NO. 1/42 MÊ LINH STREET,
AN BIÊN WARD,  LÊ CHÂN DISTRICT, HẢI PHÒNG CITY

House at No. 1/Lane 42, Mê Linh Street (now Lane 40, Mê Linh Street, An Biên Ward), Lê Chân District, Hải Phòng City was the headquarters of the Provincial Committee of the Vietnam Youth Revolution Association in 1927 - 1929 and of the Provincial Committee of the Indochina Communist Party in 1929 - 1930.

Life and career of Nguyễn Đức Cảnh

Nguyễn Đức Cảnh was one of excellent leaders of the Communist Part of Vietnam, an outstanding student of President Hồ Chí Minh. He made positive contribution to foundation of the Communist Party of Vietnam, the General Assembly of Tonkin and Youth Union of Vietnam Communist Party. He was also the founder and the first Secretary of Hải Phòng Indochinese Communist Party Committee.

Nguyễn Đức Cảnh was born on February 2, 1908 in Diêm Điền village, Thuỵ Anh District (Thái Thuỵ District, Thái Bình Province nowadays). Being enlightened by the revolutionary ideology, he joined various patriotic movements in 1925-26 when he was studying in Thành Chung High School, Nam Định Province. Then he joined the Vietnam Youth Revolution Association, which was a turning point in his revolutionary life.

In 1928, he was assigned to work as Hải Phòng Party Secretary. In 1929, the working class movement had developed well and Canh had made lots of contribution to Tổng Công Hội đỏ Bắc Kỳ (the predecessor of the Vietnam General Confederation of Labor).

In March 1929, at House No.5D, Hàm Long street of Hanoi, the first Communist unit in Vietnam was established with eight members including Nguyễn Đức Cảnh.

In June 1929, he was elected to be a provisional member of the Central Committee of the Indochina Communist Party.

In April 1931, he was captured by the French colonists. Though he was tortured by the invaders, he did not reveal any secrets of the Party. He was sentenced to death by the French and was killed in 1932.

House at No. 1/42, Mê Linh Street

House No. 1/42, Mê Linh Street, An Biên Ward, Lê Chân District, Hải Phòng City, originally belonged to a patriotic family in Hải Phòng who donated it to revolutionary activities. This place used to be the secret office of the Vietnam Youth Revolution Association of Hải Phòng in 1927 - 1929, the secret office of the Indochinese Communist Party of Hải Phòng Provincial Party Committee in the period of 1929 - 1930. It was once the base of operations for pre-uprising revolutionary cadres, including comrade Nguyễn Đức Cảnh, an outstanding soldier of the Party, a son of Hải Phòng working class in the years 1927 - 1930.

In 1927, the Hải Phòng Provincial Committee of the Vietnam Youth Revolution Association was established and used this house as its headquarters to direct activities throughout the province and train excellent cadres.

In April 1929, at this house, the Congress of Hải Phòng Provincial Committee of the Vietnam Youth Revolution Association was held.

In June 1929, after the establishment of the Indochinese Communist Party, the Hải Phòng Party Committee was also officially established. In August 1929, Nguyễn Đức Cảnh was appointed Secretary. In September 1929, at this House, the communist youths decided to establish the Hải Phòng Indochinese Communist Party.

After the conference to unify the three Communist Party organizations in Vietnam (February 3, 1930), comrade Nguyễn Đức Cảnh returned to Hải Phòng. In April 1930, the Hải Phòng Municipal Party Committee was officially established, then, this house was chosen as the Party headquarters.

House No. 1/42, Mê Linh Street, An Biên Ward, Lê Chân District has long been considered a typical revolutionary relic of Hải Phòng city. The place is closely associated with the establishment and operation of the Hải Phòng Municipal Party Committee and the activities of comrade Nguyễn Đức Cảnh - the first Secretary of the Hải Phòng Municipal Party Committee.

Thanks to its special contribution to the development of Hải Phòng revolution in particular, national revolution in general, the House at No. 1/42 Mê Linh, An Biên Ward, Lê Chân District, Hải Phòng City was ranked as a National Historical Relic in 1986.

 

 

 

Admin