ĐỀN BÀ ĐẾ, PHƯỜNG HẢI SƠN, QUẬN ĐỒ SƠN (BA DE TEMPLE, HAI SƠN WARD, DO SƠN DISTRICT)
26
07
2023
in trang
Thủ nhang: Bà Lưu Quế Hoa (Manager of Ba De temple: Mrs Luu Que Hoa)
1. Vị trí (Place)
Đền Bà Đế nằm ở chân núi Độc, thuộc phường Ngọc Hải (nay là phường Hải Sơn), Quận Đồ Sơn, TP Hải Phòng. Đền Bà Đế là một ngôi đền nổi tiếng linh thiêng của người dân miền biển Đồ Sơn. Ðền thờ Bà Đế – “vợ chúa Trịnh Giang”. Ðền Bà được vua Tự Ðức về thăm và ban sắc phong cho bà Đế là “Ðông Nhạc Ðế Bà – Trịnh chúa phu nhân”.
At the base of Doc Mountain, in Ngoc Hai Ward (now Hai Son Ward), Do Son District, Hai Phong City, sits the Ba De Temple. A well-known sacred site of the inhabitants in the Do Son coastal region is the Ba De Temple. "The wife of Trinh Giang" temple of Ba De. King Tu Duc paid a visit to the shrine and bestowed the title "Dong Nhac De Ba - Lady Trinh" upon her.
Trên vùng đất Hải Sơn ngày nay, Đồ Hải xưa, thuộc quận Đồ Sơn có nhiều địa danh gắn với những truyền thuyết đầy tính nhân văn. Phía Đông và phía Bắc phường là bờ biển. Điểm nối phân chia giữa hai phía bờ biển là ngọn núi Độc – ngọn núi thứ 10 tách ra từ dãy 9 ngọn núi trên đất liền của Đồ Sơn. Người Đồ Sơn từ lâu đã truyền câu ca:
There are numerous locations connected to legends filled with humanity on the present-day Hai Son territory, which was once part of the historic Do Hai region. The coast is to the east and north of the ward. Doc Mountain, the 10th mountain to be split from the Do Son mainland's 9 mountain chain, forms the intersection dividing the two coasts. The poetry was long ago transmitted by the Do Son people.
“Chín con theo mẹ ròng ròng
Còn một con út ra lòng bất nhân”
"Nine kids follow their mother around.
One of the youngest sons is cruel”
Đó là người xưa đã khéo dùng hình sông thế núi để lồng vào lý tưởng răn dạy con cháu về đạo lý làm người phải biết đoàn kết gắn bó giữa cộng đồng, chớ có rời bỏ cộng đồng. Cho rằng ngọn núi Độc tách ra đứng một mình như là đứa con bất nhân, bất hiếu thì thật là oan cho “ngọn núi Độc” như là nỗi oan khiên của người con gái Đào Thị Hương có tiếng hát và hương sắc tuyệt vời.
The ancient people were the ones who cleverly inserted the idea of teaching their children and grandkids about the morality of being a human being to unite and stick with the community, not to abandon the society, by using the picture of rivers and mountains. It is unreasonable for "Doc mountain" to assume that the daughter Dao Thi Huong, who has a magnificent singing voice and flavour, separates and stands alone as a cruel and unfilial child.
2. Đường đi đến di tích (Access Road to the ruin)
Từ Bưu điện trung tâm thành phố Hải Phòng, có tuyến xe buýt chạy liên tục tuyến Hải Phòng - Đồ Sơn và ngược lại, theo đường 353 (đường Phạm Văn Đồng) đến Uỷ ban nhân dân phường Hải Sơn. Từ đó, chạy thẳng tiếp lên khoảng 300m thì bắt gặp ngã tư đường đôi giao nhau, lúc này quý khách rẽ trái thấy đồn biên phòng Đồ Sơn, thì cứ đi thẳng một đoạn đường ngắn nữa sẽ đến được đền Bà Đế.
There is a bus route that runs continually along road 353 (Pham Van Dong street) to the Hai Son ward's People's Committee from Hai Phong's central post office on the Hai Phong-Do Son route and vice versa. After there, walk straight for about 300 metres until you reach a crossroads with two roads. Turn left here to see the Do Son border station, then keep going straight for a short distance to reach Ba De temple.
Di tích toạ lạc tại khu I, phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng hơn 20km về hướng Đông Nam.
The artefact is situated around 20 km southeast of Hai Phong's city centre in zone I of the Do Son district's Hai Son ward.
3. Truyền thuyết Đền Bà Đế (The Ba De Temple Legend)
Theo truyền thuyết kể lại: Tương truyền vào thế kỷ XVII, ở phía đông nam vùng Ngọc Ðồ Sơn có đôi vợ chồng họ Ðào, đã hai mươi năm không có con. Hai vợ chồng tu thân, tích đức, cầu xin trời phật cho một mụn con. Trời phật động lòng, chứng giám, rồi báo mộng cho người vợ được mang thai. Tròn ngày, tròn tháng, đứa bé ra đời và được đặt tên là Ðào Thị Hương. Từ khi sinh ra, xung quanh đứa trẻ đã toả hương thơm ngát, phát ánh hào quang và đi đến đâu cũng có làn mây che đến đó. Càng lớn lên đứa trẻ (Bà Ðế) càng xinh đẹp, lộng lẫy. Bà Ðế rất khéo tay, siêng năng mọi việc. Hàng ngày bà đi chăn trâu, cắt cỏ, tay làm, miệng hát, tiếng hát ngân vang cả núi rừng. Người ta nói rằng, tiếng hát của bà làm chim ngừng hót, sóng ngừng vỗ, đất trời lặng đi để lắng nghe. Vào năm 1736, chúa Trịnh Giang về kinh lý Ðồ Sơn. Chúa cùng đoàn người dạo thắng cảnh bằng thuyền rồng trên núi Ðộc. Xúc động trước tiếng hát mượt mà, chúa truyền cho quân lính đi tìm người có tiếng hát trong trẻo đó. Khi gặp được bà với vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành, chúa yêu mến và quyến luyến không rời. Khi về kinh đô, chúa có hẹn ngày về đón bà, không lâu sau đó bà mang thai, trong lòng rất lo sợ, ngày đêm trông ngóng thuyền hoa của chúa. Tên Hàng Tổng của làng biết chuyện đòi phạt tiền. Nhà nghèo không có tiền nộp phạt, Hàng tổng đem bà ra khu núi Ðộc rồi dìm bà xuống biển. Trước khi chết, bà ngửa mặt lên trời khóc than rằng:
According to folklore, a couple from the Dao family who had been childless for twenty years lived in the seventeenth century, southeast of Ngoc Do Son. The couple works on their personal development, gathers virtue, and asks God for a child. God was moved, saw the dream, and then told his wife that she was expecting. The infant was born and given the name Dao Thi Huong after a complete day and full month. The infant has always been surrounded by a pleasant smell, an aura, and a cloudy sky everywhere. The child (Ba De) gets more attractive and beautiful as she gets older. Madame De is very competent and meticulous in all she does. She chopped grass, worked with her hands, sang with her mouth, and went to herd buffalo every day. Her voice echoed over the mountains and forests. It's believed that when she sings, the birds stop singing, the waves stop crashing, and the earth and sky quiet down so that we can hear her. Lord Trinh Giang made a comeback to the Do Son enterprise in 1736. On Doc Mountain, the Lord and his followers passed a dragon boat. The Lord was moved by the mellow singing and instructed the warriors to track down the singer. The Lord then fell in love with her and bonded with her when he first saw her beauty slanting. The Lord had scheduled a time to pick her up when she got back to the capital, and soon after that she became pregnant. She was really afraid and awaited the Lord's flower boat day and night. Hang Tong, the name of the village, is familiar with the tale of the fine. General Hang brought the woman to the Doc mountain region and drowned her in the sea since the impoverished family lacked the funds to pay the sentence. She cried as she gazed to the sky just before she passed away and said:
“Phận gái thân cô, gặp chúa yêu thương tôi đâu dám chống, nhìn mẹ cha, hàng xóm tôi đâu dám quên. Xin trời phật chứng giám cho lòng con. Khi con bị dìm xuống nước, nếu có oan ức, trời phật cho con nổi lên ba lần”.
"The fate of a dear girl, I did not dare to resist when I met God who loved me, and when I looked at my parents, my neighbours did not dare to forget. God be with my soul. If there is injustice, God permits me to rise three times when I would otherwise drown in the water.”
Quả nhiên bà đã nổi lên ba lần, mọi người ai nấy đều kinh sợ, tên Hàng Tổng cùng bọn cường hào, ác bá toan hãm hại bà bằng được liền lấy dây thừng cối đá thủng buộc vào bụng bà rồi quấn cây sào cắm xuống biển, sóng to gió lớn nước dâng lên vỗ vào chân núi Độc có một cái hang to, dây thừng cối đá, cây sào trôi vào miệng hang. Đêm đêm trên bãi đá hầu, hồn Bà linh thiêng hiện về trừng trị những kẻ giết Bà, đã gây nên nhiều tội ác với người dân lương thiện. Thấy sự linh thiêng của Bà Đế người dân trong làng bèn lập Đền thờ có dây thừng cối đá thủng và hàng năm vẫn thường nhuộm lại dây thừng một lần. Lời bà nguyền rằng: “bao giờ dây mục đá tan mới hết hận thù này”. Ít lâu sau đó, thuyền hoa của chúa về rước bà về kinh đã đến. Biết chuyện oan khuất, chúa Trịnh Giang cho xây đền, lập đàn giải oan cho Bà. Ðền Bà sau này cũng được vua Tự Ðức về thăm và ban sắc phong: “Ðông Nhạc Ðế Bà – Trịnh chúa phu nhân”. Thời gian trôi qua cối đá dây thừng đã mất, hồn Bà thanh thản linh thiêng ứng nghiệm ban điều lành cho những người thiện tâm ở bốn phương về làm lễ tại đền Bà Đế Đồ Sơn được đúng như ý nguyện.
They connected the broken mortar rope to her tummy and then the pole to the ground since she came out three times, everyone was terrified, the nasty bosses tried to harm her, and they called her Hang Tong. At the foot of Doc Mountain, which was hit by large waves, strong winds, and rising water, there was a large cave. Ropes, stone mortars, and poles drifted into the cave's mouth. The Lady's holy spirit made an appearance at night on the stone beach to punish those who killed her and committed numerous atrocities against good people. The villagers constructed a temple using a shattered stone and rope for the mortar after realising how sacred Ba De was. "When will the rotten rocks melt away this hatred," she cursed. The Lord's flower boat, which would take her back to the capital, arrived not long after that. As soon as he became aware of the injustice, Lord Trinh Giang erected a temple and organised a forum to clear her name. Later, King Tu Duc visited the shrine and bestowed the title "Dong Nhac De Ba - Lady Trinh" to it. Her soul was tranquil and sacred over time, bestowing blessings on kind-hearted pilgrims from the four directions who came to worship at Ba De Do Son temple as she desired, even after the stone mill and rope were lost.
Từ xa đến nay, Người đời vẫn luôn thương tiếc và khâm phục lòng thuỷ chung của bà. Nhiều danh nhân ngày nay khi có dịp đến với Đền Bà Đế Đồ Sơn đã đề thơ ca ngợi:
People have always lamented and respected her commitment for a long time. Many well-known persons nowadays have composed laudatory poetry after visiting Ba De Do Son Temple:
“Lòng sáng như băng trời đất biết
Nỗi niềm thành kính quỷ thần hay
Ðế Bà hương lửa nghìn thu ấy
Ðể giải hồn oan cõi thế này”
"Heaven and earth know that the heart is as bright as ice."
Allegiance to either the devil or god
The goddess of thousand-autumn incense
To appease the world's unjust soul".
4. Kiến trúc Đền Bà Đế (The Ba De Temple's architecture)
Cấu trúc của ngôi đền đơn giản nhưng trang nhã, nép mình vào lưng núi, hướng ra biển bao la tạo nên một công trình độc đáo, phong cảnh hữu tình. Chính điện của Đền Bà Đế là nơi thờ Bà và cha mẹ Bà. Bên trái chính điện là bệ thờ Vua Biển. Cạnh đó là nơi thờ Vua Núi, Vua Đất và chúng sinh. Bên phải gian chính là ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu – ba vị nữ thần cai quản đất trời, sông núi.
The temple's building is straightforward yet graceful, and its location at the base of a mountain with its back to the vast sea makes for an unusual and endearing setting. She and her parents are worshipped in the main hall of the Ba De Temple. The altar to the King of the Sea is located to the left of the main hall. The King of the Mountain, the King of the Earth, and all living things are worshipped in the area next to it. The altar for worshipping the Tam Toa Thanh Mau—the three goddesses who rule the earth, sky, rivers, and mountains—is located to the right of the main hall.
Đối diện với ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu là ban thờ Phật và Đức Đại Vương (Trần Quốc Tuấn) – Danh tướng thời Trần. Ngay trước sân chùa là hình ảnh con thuyền trên đó có tượng Bồ tát. Xung quanh có hình rồng càng làm tăng thêm vẻ tôn nghiêm cho nơi đây. Đến với đền Bà Đế, du khách sẽ được sống trong không gian tĩnh lặng với tiếng sóng vỗ vào đá róc rách như đang kể câu chuyện buồn của một người phụ nữ xinh đẹp nhưng bất hạnh.
The altar to worship Buddha and General Tran Quoc Tuan, a well-known general of the Tran dynasty, is located across from the shrine of The triad Mother of Godness. The representation of a boat with a statue of a Bodhisattva on it stands directly in front of the temple yard. The fact that dragons surround it adds to the sacredness of the location. Visitors to Ba De Temple will have the opportunity to live in peace and quiet while listening to the sound of the waves smashing against the rocks as if they were reciting the sad tale of a lovely but unhappy woman.
Trước đây, đền Bà Đế chỉ là một ngôi đền nhỏ, đang xuống cấp từng ngày. Năm 1988, bà Lưu Quế Hoa ở phường Ngọc Hải (nay là phường Hải Sơn) đã cùng con cháu xây dựng lại to đẹp hơn. Từ khi ngôi đền được xây dựng lại, ngày càng nhiều khách thập phương đến tham quan, thắp hương cầu nguyện. Số tiền du khách quyên góp cho đền được dùng để xây kè chắn sóng khu vực Đền Bà Đế, khiến ngôi đền ngày càng trở nên vững chãi.
Ba De Temple used to be a modest, rapidly disintegrating temple. It was expanded and made more aesthetically pleasing in 1988 by Mrs. Luu Que Hoa and her descendants in the Ngoc Hai ward (now known as the Hai Son ward). Since the temple was renovated, an increasing number of visitors from around the world have come to see it, pray, and burn incense. Ba De Temple is steadily becoming more stable thanks to the donations made by visitors, which are utilised to construct a breakwater nearby.
5. Lễ hội Đền bà Đế (Ba De temple festival)
Người dân Đồ Sơn lấy ba ngày 24, 25, 26 tháng 2 hàng năm làm ngày cúng giỗ bà. Và ngày nay Lễ hội chính của đền Bà Đế cũng đc diễn ra vào các ngày 24, 25 và 26 tháng 2 âm lịch hàng năm, góp phần tạo nên các hoạt động lễ hội ở Đồ Sơn. Theo tương truyền, Bà Đế rất linh thiêng, ngày đêm vẫn dõi theo và phù hộ cho ngư dân vùng biển Đồ Sơn. Du khách đến chùa Bà Đế không chỉ vào mùa xuân mà quanh năm để cầu tài cầu lộc, giải oan cho mình và gia đình nếu có những nỗi niềm oan khuất. Người dân tin rằng Bà Đế sẽ phù hộ cho những ai thành tâm đến đây để cầu được ước thấy.
Do Son people observe her death anniversary on the three days of February 24, 25, and 26 every year? Additionally, the main Ba De Temple celebration is still conducted annually on the 24th, 25th, and 26th of the second lunar month, adding to the festivities in Do Son. The fisherman in the Do Son region are still protected by and blessed by the highly revered Ba De, who is said to do so day and night. All throughout the year, people visit Ba De Pagoda to pray for luck and to get rid of any unfair thoughts they may have. This is true of visitors who do not just come during the spring. People are of the opinion that Ba De will favour those who come here sincere to pray.
Người dân miền biển Đồ Sơn cũng như du khách gần xa khi có dịp đến với Đền Bà Đế vẫn truyền tụng rằng đền Bà Đế rất thiêng nên hằng năm, vào dịp lễ hội đầu xuân, du khách cả nước về đây để chiêm bái, cầu khấn xin giải oan, xin cầu phúc, cầu lộc, cầu tài.
Every year, on the occasion of the early spring festival, visitors from all over the nation gather here to pray because the residents of the Do Son coast and visitors from far and wide still claim that Ba De Temple is highly sacred. Pray for blessings, fortune, and wealth as well as for remorse and forgiveness.
6. Giá trị lịch sử văn hoá Đền Bà Đế (Ba De Temple's cultural and historical significance)
Ngày nay, về yếu tố cảnh sắc biển trời của đền Bà Đế vẫn không có nhiều thay đổi, nép mình vào lưng núi, mặt hướng ra biển, không gian thật phong thuỷ và hữu tình. Du khách gần xa từ khắp mọi miền đất nước đến Đền thờ Bà Đế ngày càng đông. Trong ngan ngát trầm hoa, thoang thoảng đâu đây như mùi hương của Bà, cả giọng hát dịu êm hoà trong tiến sóng rì rầm của biển Đồ Sơn, khiến cho du khách thêm mến yêu một vùng quê ven biển đất Việt, không những thế, du khách đến đây còn để chia sẻ và đồng cảm với thân phận một người con gái xinh đẹp hiền thảo, thuỷ chung mà phải chịu niềm oan khuất, bất hạnh…
Ba De Temple still boasts a picturesque and feng shui-friendly location; it is perched on the side of a mountain and faces the sea. More and more people from all over the nation visit Ba De Temple from near and far. Visitors fell in love with the Vietnamese coastal region for a variety of reasons, including the great expanse of flowers, a perfume that is faintly similar to hers, and her soothing voice that blends with the Do Son sea's lapping waves. Visitors often come here to share and empathise with the plight of a lovely, kind, and obedient girl who experiences injustice and misery.
Hay từ xưa cho đến nay, du khách thập phương vẫn thường tấp nập trẩy hội đền Bà Ðế. Người ta đến để xin tài, xin lộc và đặc biệt là cầu khấn bà chứng giám cho những nỗi niềm oan ức mà mình gặp phải trong cuộc sống.
From the beginning to the present, the Ba De Temple celebration has drawn visitors from all over the world. People come to pray for her to see the injustices they experience in life, as well as to ask for prosperity and good fortune...
Chia sẻ:
